Nasz mózg stara się zakwalifikować każdą sytuację, z którą się stykamy, do jednej z dwóch kategorii: „walcz” (działaj) lub „uciekaj” (czekaj). Robi to w sposób automatyczny, na podstawie wcześniejszego doświadczenia. Oznacza to, że bazując na schematach z dzieciństwa, w pewnych sytuacjach podejmujemy działanie (nawet jeśli ono się nie sprawdza, bo kiedyś nas za to nagradzano), a w innych się wycofujemy, czekamy (nawet jeśli oznacza to dla nas duży dyskomfort, bo kiedyś zyskiwaliśmy akceptację opiekunów, dostosowując się do ich oczekiwań).

Do dobrego samopoczucia potrzebujemy równowagi pomiędzy aktywnością a snem, wysiłkiem i odpoczynkiem, dążeniem i odpuszczaniem. Możemy zachować te równowagę tylko wtedy, kiedy świadomie wybieramy dany stan zgodnie ze swoim realnym, aktualnym zapotrzebowaniem. Nie da się tego zrobić, kiedy kierują nami schematy: w tych sytuacjach działam, w tych sytuacjach czekam. Na przykład: „zawsze zagaduję obcą osobę w pociągu” to schemat „działaj” (trzeba korzystać z każdej okazji, żeby przyciągnąć czyjeś zainteresowanie); podobnie jak „nigdy nie zagaduję obcej osoby w pociągu” to schemat „czekaj” (lepiej udawać „martwego”, żeby nie narobić sobie kłopotów). Prawda leży poza schematami, kiedy możemy świadomie i zgodnie ze swoją bieżącą potrzebą zagaić rozmowę lub jej nie podjąć. 

Przyglądając się swoim reakcjom możemy nie tylko odkryć schemat generalny („wolę działać” lub „wolę czekać”), ale także własny sztywny podział sytuacji na takie, w których czujemy się pewnie i automatycznie podejmujemy działanie (nawet jeśli ono nie przekłada się na naszą korzyść) oraz takie, w których odruchowo się wycofujemy lub biernie czekamy (nawet jeśli to powoduje oczywisty dyskomfort).